Medio mei bracht Jan Juffermans liefst vijftig kilo aan archiefmateriaal naar het terrein aan Het Klaverblad. Het gaat om dossiers, campagneposters, foto’s en oude verhalen uit de jaren ‘70 van De Kleine Aarde. Daarnaast zijn er stukken van liefst dertien (lokale) organisaties en werkgroepen verbonden aan De Kleine Aarde naar het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) in Den Bosch gebracht. ‘En ik heb nog 536 kilo weg moeten doen!’

KWARTAALBLAD
Het materiaal is een aanvulling op het bestaande archief, met onder meer 37 jaargangen van kwartaalblad De Kleine Aarde en talloze documenten uit het roemrijke verleden. Juffermans maakte die geschiedenis grotendeels van nabij mee. ‘Ik werd al in 1972 donateur van het tijdschrift, dat enkele maanden na het rapport van de Club van Rome voor het eerst uitkwam. In 1973 opende het milieucentrum.’
Als klimaatactivist en schrijver schreef hij in de beginjaren al voor De Kleine Aarde. ‘In 1978 werd een eindredacteur gezocht. Ik werd aangenomen, mijn werkplek was in de net gerenoveerde Van Coothhoeve. Maar vlak voor mijn start brandde het pand af. Ik hoorde het op de radio! Daarna kwam er een noodgebouw.’

PERSOONLIJKE BRIEVEN
Juffermans begon in een roerige tijd. Oprichter Sietz Leeflang was net vertrokken na onenigheid met de leiding.
Patricia van Rooij, voorzitter van stichting De Kleine Aarde: ‘Leeflangs vertrek in 1977 zorgde voor veel reuring. Maar veel details wisten we niet. Nu hebben we persoonlijke brieven die een completer beeld geven.’ Het historische materiaal biedt inzicht in vijftig jaar duurzaam denken en doen. Veel van de onderwerpen die pas de laatste jaren gemeengoed zijn geworden, werden in de jaren zeventig al volop besproken. Zo houdt Van Rooij in haar hand een publicatie over de omschakeling van dierlijke naar plantaardige eiwitten. ‘De eiwittransitie: vijftig jaar geleden ging het hier al over. Destijds was al duidelijk wat de gevolgen zijn van overconsumptie van vlees voor het milieu. Diëtisten zochten uit hoe je verantwoord minder vlees kon eten.’

ENERGIENEUTRALE WONING
De bolwoning – ook wel Kringloophuis – duikt ook vaak op in het archief. Het was de eerste woning in Nederland met kringloopenergie zoals een grote zonnecollector, een windmolentje en een methaangasinstallatie. Uit een brochure van die tijd bleek hoe groot het project was en hoeveel aanzien het had. In drieënhalf jaar tijd trok de bolwoning liefst 45 duizend bezoekers.
In het milieucentrum werd van alles ondernomen om tot een duurzamere samenleving te komen. En via het kwartaalblad werd op grotere schaal getracht het bewustzijn verder te vergroten. Er werd over van alles geschreven wat met duurzaamheid te maken had. Praktische, maar zeker ook kritische artikelen.

MCDONALDS
Juffermans blikt nog terug op begin jaren negentig toen De Kleine Aarde het aan de stok kreeg met McDonalds. ‘Aanleiding was een heel kritisch stuk over de massaproductie van hamburgers en oerwoudvernietiging. Er dreigde een rechtszaak. Het bestuur ging met McDonalds aan tafel zitten. Het leidde tot de eerste groenteburger. We werden uitgenodigd om de eerste in Den Bosch te komen proeven.’ In de voorjaarseditie van 1993 verscheen het ‘goedmakertje’ met een artikel over de vegaburger in het magazine. Of ja, goedmakertje… ‘De smaak was goed, maar milieuvriendelijk is de burger niet’, schreef de auteur er destijds over. De laatste editie van het blad verscheen in 2009. Een jaar later sloot De Kleine Aarde vanwege oplopende kosten. Elders waren inmiddels soortgelijke initiatieven ontstaan.

HISTORISCHE SPULLEN
Van Rooij bleef als vrijwilliger actief. In 2015 ontstond Burgers voor de Kleine Aarde, later het Kleine Aarde Netwerk (KAN). ‘We mochten in 2017 aan de slag op De Kleine Aarde en vonden op de zolder van de Van Coothhoeve veel historische spullen. De gemeente en andere partijen die destijds plannen hadden voor het terrein, toonden weinig interesse. Wij hebben ons ervoor ingezet dat het niet verloren ging.’
Tussen 2010 en 2021 mislukten verschillende ontwikkelplannen aan Het Klaverblad. Alleen woonstichting Joost kocht een deel van de grond van gemeente Boxtel om er duurzame sociale huurwoningen te realiseren.
In 2022 besloot de Boxtelse gemeenteraad de rest van het gebied te verkopen aan BD Grondbeheer voor de realisatie van Plaats De Kleine Aarde, een initiatief van Boxtelaar Geert van der Veer. Na enkele jaren voorbereidingen en renovaties, waren er afgelopen maand diverse publieksactiviteiten. Op Hemelvaartsdag opende een pop-uphoreca die iedere donderdag tot en met zondag tussen 10.00 en 17.00 uur te bezoeken is.

NOG STEEDS ACTUEEL
De grote heropening moet in het najaar volgen. De nieuwe opzet richt zich op een toekomstbestendig voedselsysteem. Ecologische landbouw was vroeger ook een van speerpunten.
Van Rooij benadrukt daarom dat de historie van De Kleine Aarde niet vergeten moet worden. Vanuit de geschiedenis kan je kijken naar de toekomst, beredeneert zij: ‘Alles wat hier in de jaren zeventig is bedacht, is nog steeds actueel. Zo lang zijn we al bezig met de transitie naar een duurzamere samenleving. En die zal ook nog even duren…’

DIGITAAL ARCHIEF
Bladeren door de geschiedenis van De Kleine Aarde kan op www.dekleineaarde.nl, gebouwd met behulp van buurtbewoner, maar ook met communicatie- en grafisch ontwerper Ilse Oosterlaken. Daarnaast bestaat www.plaatsdekleineaarde.nl, over hedendaagse projecten en activiteiten.

Abonnees van het Brabants Centrum kunnen dit artikel lezen op hun website.